Późnośredniowieczne i wczesnonowożytne kafle z przedstawieniami o tematyce bożonarodzeniowej

Książka jest zbiorem tekstów prezentujących szeroki wachlarz zagadnień dotyczących historii średniowiecznej Polski i Europy. W czterech działach ‒ na wybranych, konkretnych przykładach ‒ podjęto tematykę dotyczącą monarchów i ich rodzin, społeczeństwa i jego poczynań, sztuki, architektury i artefaktów życia codziennego, jak również światopoglądu ludzi wieków średnich. Tak różnorodne problemy badawcze zaciekawią wszystkich, którzy interesują się historią średniowiecza, w tym heraldyką, genealogią, archeologią czy historią sztuki

Tiles and tile stoves from the dominican monastery in Cracow

Przedmiotem badań niniejszej pracy jest zespół kafli odkryty w trakcie badań archeologicznych prowadzonych w latach 2012-2013 na terenie dziedzińca gospodarczego klasztoru oo. Dominikanów w Krakowie. Do założeń badawczych zaliczono ustalenie chronologii zabytków w celu wydatowania warstw kulturowych zalegających w wykopach 15/12 i 33/13 oraz przedstawienie możliwych rekonstrukcji pieców kaflowych. Głównym celem pracy jest wszechstronna analiza zabytków.Analiza ta dotyczy wszystkich fragmentów kafli, zarówno tych zawartych w katalogu jak i tych, których nie opisano tak szczegółowo w opracowaniu. Przeprowadzenie badań makroskopowych pozwoliło wysnuć wnioski na temat cech technologiczno-technicznych. W pracy przedstawiono dokładne informacje mówiące o sposobach przygotowywania masy ceramicznej i formowania samego kafla. Ważnym punktem badań były także analizy cech metrycznych. Często wyniki własnych obserwacji dotyczących sposobu wytwarzania artefaktów podpierano ustaleniami zawartymi w literaturze przedmiotu. Na podstawie tych dwóch głównych metod analizy próbowano odtworzyć kolejne etapy pracy zduna. Omówiono m. in. metody jakimi posługiwali się garncarze w tracie wypalania i szkliwienia kafli. Badania dotyczyły także śladów użytkowania. Niniejsze opracowanie omawia również typologię zabytków ceramicznych, uwzględniającą miejsce ich występowania w piecu. Zabytki przeanalizowano także pod kątem stylistyki ornamentu. Na tym etapie badań ustalono chronologię artefaktów na XVI i XVII w. Zauważono także, że kafle często są zdobione w typowy dla tego okresu sposób. Wnioski takie wysnuto dzięki porównaniu dominikańskich artefaktów z innymi zabytkami odkrywanymi na terenie Polski oraz poza jej granicami. Takie dokładne omówienie przemian stylistycznych pozwoliło na prześledzenie zmian sposobów zdobienia jakie zaszły na przestrzeni wieków w kaflarstwie.Szczegółowa analiza cech technologiczno-technicznych i stylistycznych pozwoliła na skojarzenie miejsca produkcji kafli dominikańskich z konkretnym warsztatem. Identyfikacja podobieństw zaobserwowanych na zabytkach pozwoliła także na podjęcie próby rekonstrukcji pieców kaflowych. W wyniku tych badań udało się przedstawić prawdopodobny wygląd dwóch urządzeń grzewczych (jedną bryłę zrekonstruowano w dwóch wersjach). Próba rekonstrukcji pieców może być znacząca dla rozwoju dalszych badań dotyczących tematyki kaflarstwa. Ciekawym zagadnieniem tej pracy była analiza możliwego występowania dwóch rodzajów urządzeń grzewczych jednocześnie. Na prawdopodobieństwo współwystępowania w klasztorach pieców hypokaustycznych oraz pieców kaflowych zwracano uwagę już wcześniej w literaturze przedmiotu. Analiza kafli dominikańskich oraz wyniki badań archeologiczno-architektonicznych z terenu klasztoru oo. Dominikanów potwierdziły wcześniejsze ustalenia badaczy. Powyżej opisywane wyniki opracowania wskazują nie tylko na rozmaitość ornamentyki kafli okresu renesansu i baroku, ale także są odzwierciedleniem estetyki tych czasów. Odpowiednia interpretacja zabytków pozwoliła także na przedstawienie szerszych zagadnień. Kafle wpłynęły na poznanie pracy zdunów oraz poznanie sposobów ogrzewania tak dużych przestrzeni, jakimi były w nowożytności tereny klasztoru dominikańskiego w Krakowie.The following study concerns group of stove tiles which were discovered during archaeological excavations in the area of Dominican Order in Kraków, between 2013-2014. Firstly, author want date artifacts to date the archaeological layers in digs 15/12 and 33/13. Secondly, I want reconstruct the tiled stoves. The most important aim it is to present and carry out the analysis that group of stove tiles.Technological and technical analyze was focused on the observation of the all artifacts. For example the research shows that stove tiles were made from iron clay. It is noticeable that this and the other issues are similar to opinions of specialist literature. The results of technological and technical analysis also explain method of production. We know about process of baking, cover with glaze. This study also describes using tile traces, morphological and typological themes. Stiles are covering of colorful and varied ornamentation. Most of them it is a common style. We can find the same motif in specialist literature. On the basis of that thing the group of stove tiles can be dated to the period from the 16th c. till the 17th c. We also found a few ornamentation which we have, until now, been unfamiliar. Specific analyze was found a few workshop, where stove tiles were produced. Thanks to similarity of decoration, metric and technological features it was possible to reconstruct the appearance of two stoves (one of them have two versions). Both of them we can dated on half of the 16th c. The interesting thing is that we found that two different type of stoves were used by the monastery in 16th c. We know about tiled stoves and hypocaustum stoves. This and another achievements can help to better understand theme of tiles and stoves in the modern world

Gothic, Renaissance and Mannerist stove tiles from the decoration of heating stoves of the Dominican Priory in Kraków

W prezentowanym artykule analizie stylistyczno-technologicznej oraz chronologicznej poddano duży zespół kafli piecowych odkrytych w trakcie prac wykopaliskowych na terenie klasztoru dominikanów w Krakowie. W wyniku badań archeologicznych wydzielono kilka grup chronologicznych kafli piecowych, z których najstarsze, w typie kafli garnkowych, można odnosić do 2. połowy XIV i XV wieku. Młodszą średniowieczną grupę stanowi wyjątkowy zespół późnogotyckich kafli płytowych z XV/XVI w. z bogatymi przedstawieniami figuralnymi. Najbogatszy pod względem motywów, stylistyki, kolorystyki technologii jest duży zbiór renesansowych kafli płytowych znalezionych na terenie klasztoru. Część wyrobów zduńskich z tego okresu udało się powiązać ze znanymi historycznie warsztatami takich mistrzów jak Grzegorz Kapłaniec z podkrakowskiego Piasku czy Bartosz z Kazimierza. Najmłodszą grupę analizowanych kafli stanowią egzemplarze zdobione manierystyczną stylistyką z 1. połowy XVII wieku. Artykuł zawiera też informację o domniemanych reliktach pieców do produkcji kafli oraz o funkcjonującym w klasztorze nowożytnym systemie grzewczym mieszanym złożonym z pieca kaflowego i pieca typu hypocuastum